Afscheid nemen doen we niet graag en niet gemakkelijk. Zelfs niet als we zelf het initiatief nemen. Toch nemen we in onze leven meerdere keren afscheid: van mensen die we liefhebben,  collega’s, van school en werk, huisdieren en huizen, gewoonten, bezittingen, van de seizoenen en de jaren, etc. Wat maakt een afscheid moeilijk? Waar komen de verschillen vandaan tussen mensen en kunnen we afscheid nemen zonder dat het pijn doet? Lees hier verder….

Eerder deze maand nam ik afscheid van mijn vader en daarmee ook van een deel van mijzelf. Er is niemand die mij nu nog ‘mijn meisje’ noemt. Helemaal onervaren in het afscheid nemen, was ik niet. Het is nou eenmaal onmogelijk om zonder ‘kleerscheuren’ op te groeien. Daarnaast had ik in mijn vorige rol als interim HR Consultant een actieve rol in het begeleiden van medewerkers die afscheid moesten nemen van het werk (reorganisatie en outplacement). Afscheid nemen van een ouder was mijn eerste keer.

Wat is afscheid nemen?
Met afscheid nemen bedoel ik hier bewust voor de laatste keer iets doen waar je waarde aan hecht. Dat kan de laatste keer zijn dat je naar je werk gaat, een definitief, onherroepelijk besluit nemen, of de laatste keer dat je iemand ziet. De arts en psychiater Elisabeth Kübler-Ross ontdekte in de jaren 70 dat er bij rouwen en de bijbehorende emoties eigenlijk sprake is van een rouwproces dat is onderverdeeld in fasen. Bij elke fase hoort een specifieke emotie. Later bleek dat dit rouwproces ook van toepassing is op andere vormen van afscheid, waaronder bijvoorbeeld je gezondheid verliezen, gehandicapt raken, echtscheiding en ontslag krijgen.

Het moeilijkste is afscheid nemen van mensen waar je van houd en aan gehecht bent, het afscheid dat onverwachts, onherroepelijk en definitief is.

Hoe komt het dat afscheid nemen zo moeilijk kan zijn?
De eerste ervaring van afscheid vind plaats kort voordat we geboren worden. We verlaten de veilige, bekende plek, de baarmoeder en gaan naar een onbekende situatie. Deze situatie gaat bovendien gepaard met onbekende en onprettige sensaties. Dit is ons eerste afscheid en onze eerste kennismaking met sensaties die pijn doen (klem zitten, kou, fel licht, lawaai, hard materiaal) en onze basis emotie angst. Wij reageren hierop met de enige reactie, die we op dat moment tot onze beschikking hebben, namelijk huilen!

Gelukkig volgt daarop (meestal) troost door zachte, liefdevolle aanraking, warmte en eten. Wij reageren hierop met geluksgevoel en we hechten ons aan onze ouders/verzorgers.

Vanaf deze eerste ervaring met afscheid nemen, zal bij ieder volgend afscheid steeds eenzelfde fysieke, emotionele en gedragsmatige reactie volgen. Het repertoire aan reacties word in de loop van de eerste jaren van ons leven uitgebreid. We leren te streven en te verlangen naar een basis gevoel van veiligheid en geluk en angst en leren pijn (fysiek en geestelijk) te vermijden.

Op een gegeven moment leren we (tijdelijk) ons gevoel te onderdrukken, ook wel opvoeding en scholing genoemd. Er  volgen vele situaties waarin we afscheid nemen, soms gevolgd door troost en soms niet, of niet meteen.

Waar komen de verschillen vandaan tussen mensen en kunnen we afscheid nemen zonder dat het pijn doet?

We verschillen van elkaar op genetisch gebied en ieder van ons groeit op in een ander gezin, in een andere tijd en in een andere positie (oudste, middelste, jongste, etc.) en maakt andere situaties mee. Hieruit ontstaan de onderlinge verschillen in onze reacties. De vroegste ervaringen en herinneringen aan afscheid, vormen de trigger voor ieder nieuw afscheid en wij reageren daarop met ons unieke reactiepatroon. Niet alleen onze eigen reactie op afscheid speelt een rol, ook de ervaring met de reactie van de ander is belangrijk. Heb je een ervaring waarbij de ander heftig reageerde op jouw (voorgenomen) afscheid, dan kan dat gevolgen hebben voor je latere gedrag.

Onderdrukte reacties en traumatische gebeurtenissen hebben een grote invloed op ons reactiepatroon en dragen bij aan gevoelens van extreme onveiligheid, volledige paniek, onmacht, woede, etc. Verdriet hebben om een afscheid is heel natuurlijk en hoort bij het leven.
Heb je moeite met afscheid nemen? Onderdrukte gevoelens of trauma’s spelen een rol. Heb je er last van in welk opzicht dan ook of duurt het naar jou idee te lang, dan is het een goed idee om hulp te zoeken.

7 Tips om goed afscheid te nemen

1. Sta jezelf toe om de tijd te nemen om te rouwen en verdriet te hebben. Je maakt een proces door, dat bestaat uit verschillende fasen.
2. Sta jezelf toe om je emoties te uitten. Het is ok om te huilen, te schreeuwen en stampen. Vind je dat lastig of ongepast? Zet sfeermuziek op en beweeg (dansen, hardlopen, fietsen of wandelen in de wind), doe EFT.
3. Zoek je familie en vrienden op om herinneringen, grappige verhalen en bijzonderheden op te halen en liefde en steun te krijgen. Vraag hulp bij het regelen van praktische zaken. De kwaliteit van je beslissingen is op z’n zachts gezegd niet optimaal in emotionele perioden. Doen alsof je alles aankunt en niemand nodig hebt, is niet stoer, maar schadelijk.
4. Voelt het zwaar en is het alsof iemand je iets heeft aangedaan, of jou heeft afgewezen? Bedenk dan dat mensen handelen om iets positiefs te bereiken voor zichzelf en niet om jou een loer te draaien. Dat het wel zo kan voelen is jouw gevoel en het zijn jouw gedachten. En alleen jij bent in staat om je gedachten en daarmee ook je gevoel, te veranderen. Er zijn verschillende methoden die je daarbij kunnen helpen, zoals EFT, meditatie, mindfulness, systemisch werk, lichaamswerk, yoga, etc.
5. Acht de mensen en de dingen die je mist en probeer te glimlachen als je aan ze denkt. Wees dankbaar en trots op de relatie die je had, of op het werk dat je hebt gedaan.
6. Afscheid nemen hoort bij het leven. Toch schuiven we dit zo lang mogelijk voor ons uit en laten we het initiatief, de beslissing of de praktische zaken aan anderen over.  Bereid je eigen afscheid voor, of dat nou het afscheid is van je werk, van je relatie of van je leven. Wat wil je bereikt hebben als je ermee stopt? Wat laat je achter en wil je worden herdacht?
7. De komende week nemen we allemaal afscheid van 2014. Hoe kijk je terug op 2014? Wat ging er niet goed en wat heb jij gedaan waardoor het niet goed is gegaan? Wat ging er geweldig en heb jij gedaan waardoor het geweldig is gegaan? Wat had je willen vermijden en waar ben je dankbaar? Hoe ga je 2015 in? Ben je tevreden met wat er nu is en is geweest? Wil je het anders doen?
8. Creëer elke dag zoveel mogelijk mooie en magische momenten, met de mensen van wie je houd, de zaken die voor jou belangrijk zijn en doe werk dat voor jou belangrijk is. Van mooie en liefdevolle relaties en gebeurtenissen, neem je in liefde en dankbaarheid afscheid.

Wil je je ervaring met ons delen? Reageer in het reactieveld en help anderen met jouw verhaal.